το σαπούνι και η ιστορία του
Σαπούνι: Η ιστορία, η παράξενη παρασκευή και οι χρήσεις του
Η πρώτη σοβαρή ένδειξη παραγωγής σαπουνιού εμφανίστηκε το 2800 π.Χ. Ανάμεσα στους πρώτους σαπωνοποιούς ήταν οι Βαβυλώνιοι, οι Μεσοποτάμιοι, οι Αιγύπτιοι, αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι.
Το σαπούνι ανά τους αιώνες
Μία ανασκαφή στην περιοχή της αρχαίας Βαβυλώνας έφερε στο φως αποδείξεις ότι οι Βαβυλώνιοι έφτιαχναν σαπούνι γύρω στο 2800 π.Χ. Ήταν μάλιστα οι πρώτοι που τελειοποίησαν την τέχνη της σαπωνοποιίας. Παρασκεύαζαν σαπούνι βράζοντας λίπη μαζί με στάχτες. Το σαπούνι χρησιμοποιούνταν για να καθαρίζει το μαλλί και το βαμβάκι που χρησίμευε στην παραγωγή υφασμάτων, ενώ είχε και ιατρική χρήση για τουλάχιστον 5000 χρόνια.
Ο ιατρικός πάπυρος Ebers (Αίγυπτος, 1550 π.Χ.) αποκαλύπτει, ακόμη, ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συνήθιζαν να αναμειγνύουν ζωικά και φυτικά έλαια με αλκαλικά αλάτια για να παράγουν μια ουσία που έμοιαζε με σαπούνι.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, οι Φοίνικες χρησιμοποιούσαν το λίπος του κατσικιού και ρινίσματα ξύλου για να δημιουργήσουν σαπούνι το 600 π.Χ., ενώ οι Ρωμαίοι έφτιαχναν σαπούνι από ούρα τον 1ο αι. μ.Χ., και το σαπούνι τους ήταν ευρέως γνωστό στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Οι Κέλτες, από την άλλη, κατασκεύαζαν το σαπούνι τους από ζωικό λίπος και υπολείμματα φυτών, και το ονόμαζαν «saipo».
Αξίζει να σημειωθεί
Το σαπούνι αποτελεί ένα προϊόν για καθάρισμα, που φτιάχνεται από φυσικά συστατικά τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν και φυτικά και ζωικά προϊόντα, όπως ζωικό λίπος ή φυτικό έλαιο (καστορέλαιο, ελαιόλαδο ή λάδι καρύδας).
Λέγεται πως πήρε το όνομά του από το όρος Sapo στη Ρώμη. Η λέξη «sapo» (που σημαίνει «σαπούνι» στα λατινικά) πρωτοεμφανίστηκε στην εγκυκλοπαιδική συλλογή του Πλινίου τον Πρεσβυτέρου «Historia Naturalis», ή αλλιώς «Φυσική Ιστορία».
Οι πρώτες αναφορές στη σαπωνοποιία σημειώνονται σε σχέση με τη χρήση του σαπουνιού στη βιομηχανία της παραγωγής υφασμάτων και στην ιατρική.
Τρόποι παρασκευής
Η σαπωνοποιία ήταν αρχικά μία τεχνική που χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από μικρές ομάδας παραγωγών. Η ζήτηση για σαπούνι ήταν μεγάλη, αλλά η σαπωνοποιία ήταν μια ακριβή δραστηριότητα που αποτελούσε μονοπώλιο σε πολλές περιοχές.
Με τον καιρό, συνταγές για παρασκευή σαπουνιού άρχισαν να γίνονται ευρέως γνωστές, αλλά το σαπούνι παρέμενε ένα ακριβό προϊόν. Εκείνη την εποχή, τα υποπροϊόντα φυτών, αλλά και τα ζωικά και φυτικά έλαια ήταν τα βασικά συστατικά του σαπουνιού.
Η τιμή του μειώθηκε αρκετά το 1791 όταν ένας Γάλλος ονόματι LeBlanc ανακάλυψε μια χημική διαδικασία που καθιστούσε δυνατό να πουληθεί το σαπούνι για πολύ λιγότερα χρήματα. Περισσότερο από 20 χρόνια αργότερα, ένας άλλος Γάλλος εντόπισε τη σχέση μεταξύ γλυκερίνης, λιπαρών και οξέων, η οποία σήμανε την αρχή της σύγχρονης σαπωνοποιίας.
Όταν το 1800 ανακαλύφθηκε και μία άλλη μέθοδος παρασκευής των συστατικών του σαπουνιού, τότε αυτό έγινε ακόμη πιο φτηνό. Από τότε, δεν έχουν γίνει περαιτέρω μεγάλες ανακαλύψεις ως προς την παρασκευή του. Χρησιμοποιούνται οι ίδιες διαδικασίες για το σαπούνι που όλοι γνωρίζουμε και χαιρόμαστε σήμερα.
Σύγχρονες εξελίξεις
Η πρόοδος στη σαπωνοποιία ήρθε με την ανάπτυξη της επιστήμης της χημείας, καθώς έγιναν περισσότερο αντιληπτά τα συστατικά του σαπουνιού. Στα μέσα του 19ου αι., το σαπούνι που προορίζεται για το μπάνιο αποτέλεσε διαφορετικό προϊόν από το σαπούνι για το πλύσιμο ρούχων, ενώ πιο ήπια σαπούνια άρχισαν να συσκευάζονται, να πωλούνται και να γίνονται διαθέσιμα για προσωπική χρήση. Τα υγρά σαπούνια ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του '70 και αυτή η ανακάλυψη είναι που διατηρεί το ενδιαφέρον του κοινού για τα σαπούνια μέχρι και σήμερα.
Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη σαπουνιού, προορισμένα για πληθώρα χρήσεων. Διατίθεται σαπούνι για προσωπική, εμπορική ή βιομηχανική χρήση. Υπάρχει χειροποίητο, σπιτικό και εμπορικά παρασκευασμένο σαπούνι, σαπούνι που πλένει ρούχα, πιάτα και αυτοκίνητα, σαπούνι για το κατοικίδιό σας, για το χαλί σας ή και για το παιδί σας. Ωστόσο, για αρκετούς τύπους καθαρισμού, τα σαπούνια σήμερα θεωρούνται ένα κατώτερο προϊόν, καθώς οι εναλλακτικές τους αποτελούν την πρώτη επιλογή των καταναλωτών.πηγη#
πρώτη συνταγή
Συνταγή για 500γρ σαπούνι
- Βασική συνταγή 6% υπερλίπανση
- 100γρ φοινικέλαιο
- 75γρ έλαιο καρύδας
- 160γρ ελαιόλαδο (πυρηνέλαιο)
- 47γρ καυστική σόδα
- 120γρ νερό
- 5 γρ αιθέρια έλαια η 10γρ (2 κουταλιές) άρωμα
- Χρώμα μισή κουταλιά γλυκού
Θα χρειαστείτε:
- 2 κατσαρόλες μεσαίου μεγέθους ανοξείδωτες η έναμελ. (όχι αλουμίνιο)
- μια κανάτα γυάλινη η πλαστική που να αντέχει σε θερμότητα με ενδείξεις.
- ζυγαριά κουζίνας
- Σκεύη για ανακάτεμα, ξύλινη σπάτουλα η πλαστική η stick blender (προτιμότερο)
- Θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής
- Καλούπι ξύλινο η κουτί από χαρτόνι η πλαστικό τάπερ η ανοξείδωτη φόρμα για να χωρέσει το σαπούνι στρωμένο με αντικολλητικό χαρτί.
- προστατευτικά γυαλιά και γάντια!
- μια πετσέτα
Σιγουρευτείτε ότι έχετε όλα τα υλικά πριν ξεκινήσετε και ζυγίστε τα σε κατάλληλα δοχεία. Φορέστε προστατευτικά γυαλιά και γάντια, η σόδα μπορεί να σας προξενήσει εγκαύματα!
Διαλέξτε το καλούπι σας, παραδοσιακά τα σαπούνια χυτεύονται σε ξύλινα καλούπια στρωμένα με λαδόχαρτο. Μπορείτε να επιλέξετε καλούπι σιλικόνης για κέικ η χαρτόνι, πλαστικό τάπερ η ανοξείδωτη φόρμα.
Μετρήστε 120 κεκ νερού σε μια κανάτα. Ζυγίστε προσεκτικά 47γρ καυστικής σόδας και προσθέστε την στο νερό ανακατεύοντας συνεχώς με σπάτουλα για να διαλυθεί. Μην αναπνέετε τους ατμούς. Το διάλυμα θερμαίνεται από μόνο του μέχρι 80 βαθμούς. Αφήστε το να κρυώσει στους 45 βαθμούς. Βάλτε του θερμόμετρο. Ζυγίστε 75γρ λάδι καρύδας και 100 γρ φοινικέλαιο ζεστάνετέ τα για να λιώσουν και προσθέστε 160γρ ελαιόλαδο. Ανακατέψτε τα και ελέγξτε την θερμοκρασία να είναι 45 βαθμοί.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ... Αυτό που πρέπει να κάνετε τώρα είναι να παρακολουθήσετε την θερμοκρασία των λαδιών και της σόδας. Η σόδα πρέπει να είναι 45 βαθμοί και τα λάδια 45 βαθμοί. Τότε μπορούν να ενωθούν. Μην αφήσετε να κρυώσουν πολύ. Αδειάστε αργά και αναδεύοντας συνέχεια την σόδα στα λάδια θα δείτε ότι αρχίζουν να αντιδρούν και το μίγμα να πήζει.
Αν θέλετε να προσθέσετε χρώμα κάντε το τώρα αναμιγνύοντας πρώτα την χρωστική με λίγο νερό. Αδειάστε το μίγμα στο καλούπι απλώστε το και σκεπάστε το με χαρτόνι για προστασία. Προσθέστε αιθέριο έλαιο η άρωμα όταν πήξει (το λένε trace) και ανακατέψτε.
Σκεπάστε το με παλιές πετσέτες και αφήστε το να ηρεμήσει και να σκληρύνει συνήθως Απαιτούνται 24-48 ώρες.
Αφαιρέστε το από το καλούπι, κόψτε το σε κομμάτια και αφήστε το να ωριμάσει σε στεγνό χώρο για 4 εβδομάδες αφήνοντας τον αέρα να κυκλοφορεί ελεύθερα. Στο διάστημα αυτό σκληραίνει, χάνει υγρασία και προχωρεί η σαπωνοποίηση. Το τέλος της διαπιστώνεται με έλεγχο του pΗ. Important... Μην αποθηκεύετε σε κρύο μέρος γιατί μπορεί να παρατηρηθεί υγρασία στην επιφάνεια του σαπουνιού. Διατηρήστε το σε κανονική θερμοκρασία.
Τι πρέπει να προσέξουμε
Η σόδα είναι ερεθιστική, δεν την πιάνουμε με τα χέρια και δεν πρέπει να έρθει σε επαφή με το δέρμα αν συμβεί αυτό ξεπλένουμε με άφθονο νερό και ξύδι. Δεν προκαλεί βλάβες, μόνο ερεθισμό. Να αποφεύγεται επίσης η επαφή με τα ρούχα.
Σημαντικό είναι να αναγνωρίσετε το trace η ίχνη σαπωνοποίησης είναι η στιγμή που το μίγμα μας ομογενοποιείται γίνεται δηλαδή ένας πολτός λεπτόρρευστος. Τότε στην επιφάνεια παρατηρούμε ίχνη δηλαδή αν την χαράξουμε με το κουτάλι η γραμμή δεν εξαφανίζεται αμέσως παραμένει κάποιο χρόνο. Όταν έχουμε ίχνη πρέπει να κινηθούμε γρήγορα για να αποφύγουμε να γίνει πολύ πηχτό το μίγμα μας οπότε θα είναι δύσκολο να το αδειάσουμε στο καλούπι.
Δεύτερη συνταγή
- Σαπούνι χεριών και για πλύσιμο ρούχων στο χέρι:
Τα ζωικά λίπη έχουν πολύ καλή ικανότητα να αφαιρούν λεκέδες. Επιπλέον περιορίζοντας την υπερλίπανση στο 2% αυξάνουμε την δύναμη καθαρισμού. Το μίγμα αιθέριων ελαίων είναι αντισηπτικό και αποσμητικό.
- 900γρ καθαρισμένο λίπος από μοσχάρι
- 100γρ έλαιο καρύδας
- 142γρ καυστική σόδα
- 330γρ νερό
- 10γρ αιθέριο έλαιο δενδρολίβανο
- 20γρ αιθέριο έλαιο λεβάντας
- 20γρ αιθέριο έλαιο πεύκο
- Θερμοκρασία 45 βαθμοί
- Ωρίμανση 3 εβδομάδες